Boekpresentatie Kraanvogels met essay van Louis Stiller

Afgelopen vrijdag (13 mei) presenteerden wij Kraanvogels, de prachtige zesde bundel van Jane Leusink, bij boekhandel Van der Velde aan de Grote Markt in Groningen. Op de eerste verdieping van de boekhandel kwam een leuke groep mensen opdagen voor deze goedbezochte en gezellige bijeenkomst.

​Na de opening door uitgever Gerrit Brand kwam Louis Stiller aan het woord. Stiller had voor de gelegenheid een indrukwekkend essay over de waarde van poëzie geschreven. Deze is in zijn geheel hieronder te lezen. Na de presentatie van Stiller hield Ronald Ohlsen een interview met Jane Leusink. Ohlsen is poëziekenner bij uitstek en heeft verstand van literatuur. Zo werd hij in 2005 voor twee jaar benoemd tot stadsdichter van Groningen en werd hij in 2014 onderscheiden met het Belcampo Stipendium. Ohlsen ging met Leusink in gesprek over poëzie en Leusinks nieuwe dichtbundel Kraanvogels.
 
Kraanvogels is te koop in de boekhandel of via onze webshop.
 
Hieronder leest u het essay van Louis Stiller over de waarde van poëzie.

---

​Wat kost een gedicht? En wat levert het op? Welke dichtbundel heeft de optimale koers-winstverhouding? Misschien Kraanvogels wel, de bundel die we vandaag ten doop houden. ‘Uitgeverij Nobelman tempert winstwaarschuwing’, lezen we dan in Beleggers Belangen. En het Financieel Dagblad kopt: ‘Jane Leusink is nu al een blue chip.’
 
Wat kost een gedicht? En wat levert het op? Als onbezoldigd poëtisch economitrist zal ik vast verklappen dat u aan het eind van deze kleine lezing daar een antwoord op krijgt.
 
Wat kost een gedicht?
 
Alles van waarde is weerloos. Wij, gecultiveerde mensen, weten uiteraard dat dit een citaat van Lucebert is en sommigen van ons – ik moest het zelf opzoeken – weten dat dit citaat uit de tweede strofe van het gedicht 'De zeer oude zingt' komt, dat uit 1953 stamt en als onuitgegeven gedicht in de Verzamelde werken van Lucebert verscheen.
 
De strofe luidt:
 
‘alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk’
 
en wordt gevolgd door de eindstrofe, het herhaalde zinnetje:
 
‘als het hart van de tijd
als het hart van de tijd’
 
Wat wij, gecultiveerden, weten is dat die bekende vijf woorden ooit op het dak van een verzekeringskantoor in het centrum van Rotterdam stonden, in avondgloeiende rood neon. Nieuw Rotterdam heette dat bedrijf. Van 1978 tot 2012 stonden de letters op zijn dak. Rond die tijd was het verzekeringsbedrijf Nieuw Rotterdam Leven in handen gevallen van Nationale Nederlanden. Want alles van waarde kan worden opgekocht, verdunt en doorgespoeld. Een deel van de poëtische neonletters was beschadigd maar na inspanningen van bewoners, gemeente en de eigenaar van het pand, MPC Capital, kwamen de schrijnende neonwoorden Alles van waarde is weerloos terug op de Blaak in Rotterdam. In 2017 om precies te zijn. Het mocht een paar centen kosten, vond MPC Capital. Onthoud die naam.
                Alles van waarde is weerloos is een pleidooi voor poëzie, denkt vrijwel iedereen te weten. Een pleidooi voor kunst. Zoals professor Cornelis Verhoeven uitlegde in het tijdschrift De uil van Minerva: ‘alles wat er echt toe doet in het bestaan is kwetsbaar en we kunnen het niet pakken, laat staan vasthouden. Hoogstens kunnen we het even aanraken en om er door aangeraakt te worden.’
 
Alles van waarde is weerloos is bijna een wiskundige vergelijking, die je kunt schrijven als een formule, met een =-teken ertussen.
                Alles van waarde = x
                Weerloos = y
                x = y
                En, zoals we nog weten uit de schoolbanken: als x y is, dan is –x gelijk aan – y.
                Alles wat waardeloos is, is niet weerloos.
                Het waardeloze, zo zegt deze omgekeerde formule, is dus sterk – sterker dan we vaak vermoeden.
Poëzie is waardeloos. Poëzie is niet kwetsbaar. Poëzie is sterk. Net als andere zogenaamd ‘waardelozen’. Onkruid bijvoorbeeld. Niemand betaalt voor Japanse duizendknoop, wilde geranium of reuzenberenklauw – hoogstens om ze uit te roeien. Niemand geeft een cent voor kauwtjes, spreeuwen of roeken. En wat we ook proberen om ze terug te dringen: het worden er alleen maar meer. Wind. Wolken. Plastic soep. Even waardeloos als sterk. ‘Aan alles gelijk’, zoals Lucebert schrijft. ‘Als het hart van de tijd.’
 
Wat kost een gedicht? En wat levert het op? Is de poëzie van Jane Leusink in Kraanvogels waardevol of waardeloos, sterk of weerloos? Om haar te citeren:
 
                ‘Blonde vriendin van de zee en de duinen ik zie je zo graag, jij met je luisterrijke oranje lippen je woudgroene teennagels je avondzongouden oorhangers en niet te vergeten je ontwapenende bloemoffertjes in Balische nuance gestrooid over je erf.’
 
                Wat kost zo’n zinnetje? Wat levert dat op?
 
                In een aflevering van de jaren ’90-serie Seinfeld schiet hoofdpersoon Jerry Seinfeld een bok. Hij heeft zijn gloednieuwe vriendin Elaine voor haar verjaardag een cash geld kado gegeven – 182 dollar in een doos – en daar een voorgedrukte kaart bijgestoken met een hartverzakkende tekst. Rozen zijn rood, viooltjes zijn blauw en ik ook van jou. Zoiets.
                Het is een klap in het gezicht voor Elaine. Haar gezicht spreekt boekdelen. Op dat moment komt Seinfeld’s buurman Cramer binnenzeilen, met een groot pakket – precies het bankje dat Elaine graag wilde hebben. Hij heeft ook een kaart bij zich met daarop de volgende tekst:
 
                Think where man's glory most begins and ends,
                And say my glory was
                I had such friends.
 
Wij, gecultiveerde mensen, weten uiteraard dat dit een citaat van Yeats is – de Ierse Nobelprijswinnaar William Butler Yeats – en sommigen van ons – ik moest het opzoeken – weten dat dit citaat de laatste verzen bevatten van het gedicht ‘The Municipal Gallery Revisited’ uit 1937.
                Na de kadouitwisseling is Elaine in alle staten. Wat een sof, dat kado van Seinfeld, zeker als je dat vergelijkt met dat prachtige presentje van Cramer! Gevolg is dat haar liefde voor Seinfeld bekoelt. En nooit meer goed zal komen.
 
Wat kost een gedicht? Meer dan 182 dollar, zou je kunnen zeggen. Wat een miljoenenjacht of een Tesla niet voor elkaar kan krijgen, kan een strofe van Yeats, Lucebert of Leusink blijkbaar soms wel opleveren. De liefde van je leven. Onvoorwaardelijke vriendschap. ‘My glory was: I had such friends.’
 
Poëzie is niet waardeloos. Poëzie is niet weerloos. Poëzie is rijkdom zonder macht. Dat wat van aanraakbaarheid rijk wordt, zoals Lucebert het omschreef.
 
Houd de aandelenkoers van Uitgeverij Nobelman in de gaten!

​- Louis Stiller