K.L. Reich in de Volkskrant

"Het fascinerende hoofdpersonage blijft zich onthecht voelen van zijn lotgenoten."

Vandaag verscheen op de site van de Volkskrant een recensie door Maarten Steenmeijer van K.L. Reich. Van deze roman van Joaquim Amat-Piniella werd eerder dit jaar een Nederlandse vertaling uitgebracht. Het is een aangrijpend verhaal wat diep ingaat op de ervaringen van de uit Spanje afkomstige politieke gedeporteerden in de concentratiekampen van nazi-Duitsland. De recensie van dit boek in de Volkskrant is hieronder te lezen.

​Joaquim Amat-Piniella verwerkt zijn kampervaringen in een indrukwekkende roman

​In de Tweede Wereldoorlog werden ongeveer zevenduizend Spanjaarden in Mauthausen geïnterneerd. Slechts tweeduizend van hen overleefden het concentratiekamp. Een van hen was Joaquim Amat-Piniella, een Catalaanse republikein die na de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) naar Frankrijk was gevlucht en daar in 1940 door de Duitsers werd opgepakt.

Kort na de oorlog schreef Amat-Piniella op basis van zijn kampervaringen de roman K.L. Reich, die vanwege gedoe met de Spaanse censuur pas in 1963 kon verschijnen. Nu is er een Nederlandse vertaling, voorzien van een lang nawoord van de hand van Marta Marín-Dòmine, waarin je nogal wat passages tegenkomt die meer verduisteren dan verhelderen (‘Paradoxaal genoeg zouden we kunnen stellen dat de erkenning van de onmogelijkheid de totale ervaring te beschrijven, de deur openzet voor de overbrenging ervan’).

Maar de roman zelf maakt indruk met zijn gedetailleerde beschrijvingen van niet alleen het grote scala aan wreedheden en vernederingen waaraan de gevangenen werden onderworpen, maar ook van de ‘carrièremogelijkheden’ in het kamp, dat in een memorabele passage wordt vergeleken met een dorp (‘een monsterlijk dorp, een parodie op echte dorpen, maar met de essentiële kenmerken ervan’). Zo kon hoofdpersoon Emili (die niet helemaal samenvalt met de auteur) rekenen op privileges dankzij zijn tekentalent, dat hij inzet om pornografische prenten te maken voor een SS-officier.

Emili voelt steeds schuldiger over deze knieval en dat is kenmerkend voor zijn twijfelende aard. Die eigenschap maakt het hem ook onmogelijk om partij te kiezen voor een van de twee groepen Spanjaarden die tegenover elkaar stonden in het kamp (en ook al in Spanje tijdens de Burgeroorlog): de communisten en de anarchisten.

Zijn onthechte positie maakt Emili des te interessanter als personage. Een personage dat weliswaar verlangt ‘naar nietigheid en vergetelheid’, maar zich niet laat kisten. Zelfs tijdens de bevrijding blijft Emili op enige afstand van de collectieve roes die zich dan meester maakt van zijn lotgenoten. En ook in de mooie slotzin klinkt zijn twijfel nog door: ‘Hij moet weten of de overwinning van deze nacht geen droom is geweest maar een werkelijke triomf van de Mens over de nationaal-socialistische kampgeest – de vijand die er levenloos maar nog lauwwarm bij ligt.’

​
MAARTEN STEENMEIJER

MEER INFORMATIE OVER HET BOEK