“De energie van punk, de frustratie en de kracht zullen altijd terug blijven keren”

Interview met Jaroslav Rudiš, auteur van Het einde van de punk in Helsinki

Tekst: Lysbeth Hofstra
Fotografie: Suhaila Sahmarani

Auteur, toneelschrijver, scriptschrijver en muzikant Jaroslav Rudiš is een fenomeen in Tsjechië én daarbuiten. Een levendige persoonlijkheid, die vol enthousiasme en passie over zijn werkzaamheden vertelt. En dat zijn niet zomaar wat losse klussen. ​​
​

Rudiš is al jaren actief in de wereld van kunst en literatuur. Zo heeft Rudiš al verscheidene romans op zijn naam staan. Hij won in 2002 de Jiří Orten Award, de belangrijkste literatuurprijs in Tsjechië, voor Nebe pod Berlínem (De hemel onder Berlijn). Zijn graphic novel-trilogie Alois Nebel is verwerkt tot een film, die een European Film Award in ontvangst mocht nemen voor beste animatiefilm. Met zijn diverse werkzaamheden verwerft Rudis langzaamaan internationale bekendheid. Zijn roman Konec puncu v Helsinkách is onder andere in het Duits, Frans, Fins en Pools uitgegeven. Onlangs verscheen de roman in de Nederlandse vertaling bij Uitgeverij Nobelman onder de naam Het einde van de punk in Helsinki. ​
​

Rudiš woont en werkt afwisselend in Tsjechië en Duitsland. Naast het schrijven van romans is Rudiš ook als muzikant onderweg met de Kafka Band. Met de andere bandleden transformeerde hij de roman “Das Schloss” van Franz Kafka in een rockalbum. De band toert in binnen- en buitenland met het succesvolle programma. Het is een combinatie van werkzaamheden die Rudiš echt nodig heeft: “Ik kan het niet lang verdragen om alleen te zijn. Ik houd ervan om met anderen samen te werken, te kletsen, bier te drinken met vrienden. Vandaar de diversiteit. Ik houd niet van eenzaamheid.”

​De muzikale interesses en werkzaamheden van Rudiš zijn duidelijk terug te vinden in Het einde van de punk in Helsinki. Het ritme en de schrijfstijl van de roman hebben iets weg van punk. Een essentieel ingrediënt volgens Rudiš. “Een goed verhaal moet spannend zijn, dat is een must. Er moet wat liefde in zitten, dat is ook een must. Maar het moet muzikaal ook goed zijn. Ik beschouw literatuur vaak als muziek. Een goed boek heeft een goede sound. Dat is voor mij ook belangrijk bij het schrijven.”
​

“Een goed boek heeft een goede sound”

​Naast de muzikale invloeden, laat Rudiš zich inspireren door eigen ervaringen, maar vooral ook door verhalen van anderen. “Ik verzamel verhalen. In kroegen, in de trein, in de sauna. Ik ben van mening dat je de beste verhalen niet zomaar zelf kunt bedenken, die gebeuren gewoon. Als auteur moet je luisteren en ook een beetje een dief zijn, die woorden van anderen steelt en opschrijft. Dat heb ik van Jaroslav Hašek en Bohumil Hrabal geleerd, deze schrijvers zijn mijn grote voorbeelden.”
​

"Als auteur moet je een dief zijn"

Een deel van Het einde van de punk in Helsinki is geïnspireerd door verhalen die Rudiš verzamelde in de kroeg. Een vriend van hoofdpersoon Ole, Frank, is geobsedeerd door het vastleggen van de geschiedenis van de wereld. Uiteindelijk vindt hij de oplossing en legt de geschiedenis voor altijd vast door middel van een tafelvoetbalspel waarin onder andere Madonna, Jezus en Dracula mee voetballen. Rudiš vertelt: “Een vriend vertelde mij dit verhaal. Hij had in de kroeg iemand getroffen, die hem vertelde en ook liet zien, hoe hij de geschiedenis van de wereld met tafelvoetbal wilde verbinden. Ik vond dat te gek, zo merkwaardig, indrukwekkend en origineel, dat ik het opgeschreven heb en in het boek heb verwerkt.”
​

​
​De roman vertelt het verhaal van een man die terugkijkt op zijn jeugd in de DDR. Rudiš: “Ole, een van de hoofdpersonen van het boek, runt een kleine, rokerige bar, Helsinki genaamd. Veel meer heeft hij niet. Hij heeft op veertigjarige leeftijd de balans opgemaakt van zijn leven, hij is gefrustreerd, heeft geen vrouw, geen familie. Hij heeft alleen deze bar en één vriend, Frank, die lichtelijk getikt is en aan slapeloosheid leidt. Maar uiteindelijk verliest Ole de bar en heeft hij niets meer, hij heeft geen doel meer in het leven. Hij moet weer leren om te vechten. Hij moet weer energie zien te vinden. Daarnaast moet hij ook zijn verleden onder ogen zien. Toen hij zeventien was, werd hij als jonge punker verliefd op een Tsjechisch punkmeisje. Samen hebben ze maar drie dagen doorgebracht, bij een concert van de Duitse punkband Die Toten Hosen in Pilsen. Daarna veranderde alles voorgoed. Nancy, zo heet ze, sterft, en Ole heeft altijd het gevoel gehad dat hij haar beter had moeten beschermen, hij heeft haar niet gered. Dit concert heeft werkelijk plaatsgevonden, het was een grote gebeurtenis. Ik was er niet bij, maar een aantal vrienden van mij wel.”

De roman speelt zich voornamelijk af in een naamloze stad in Duitsland. Hoewel Rudiš de stad grotendeels inspireerde op Leipzig, koos hij er toch voor om de stad geen naam te geven. “Mijn grootste inspiratie was Leipzig. En de mensen die daarvandaan komen, die het boek gelezen hebben, hebben de stad natuurlijk onmiddellijk herkend. Toch wilde ik dat de stad anoniem zou blijven. Dat maakt het spannender. In de geschiedenis gaat het ook om de verandering van de steden na de “omwenteling”, in de tijd van het kapitalisme, om de verbetering. En dat gebeurt in Leipzig, in Berlijn en in Praag.”

Rudiš omschrijft de verandering van de steden aan de hand van de ervaringen van een stel punkers.
Hoewel dit suggereert dat de roman wellicht uitsluitend voor een specifieke doelgroep, zeg punkers, interessant is, kreeg het boek wijde respons. Rudiš: “Ik was zeer verrast door de respons, niet alleen in Tsjechië, Polen en Duitsland, maar ook bijvoorbeeld in Frankrijk. Ik was veel onderweg voor dit boek. Ik heb richting de honderd lezingen in verschillende landen gedaan. Maar de roman gaat dan ook over een Midden-Europese geschiedenis. Het gaat om punk in Midden-Europa voor en na de “omwenteling”, het gaat erom wat punk voor de mensen betekent. En wat er vandaag nog over is van deze energie. Dat kan men wellicht overal nog goed herkennen.”

Een voorbeeld van wat er nog over is van de energie van punk komt terug in ‘Kekke mensen – een manifest’. Deze zwarte bladzijden van het boek kunnen gezien worden als een protestbeweging in de huidige generatie. Hiermee onderstreept Rudiš de kreet die meermaals terugkeert in de roman: ‘Punk’s not dead!’ Iets waar Rudiš het roerend mee eens is: “Ik denk dat punk een terugkerend fenomeen is. Het is al een aantal jaren weer in opkomst, en de energie van punk, de frustratie en de kracht zal ook altijd terug blijven keren. Dat is voor mij ook precies het fascinerende van punk – die energie.’

Het einde van de punk in Helsinki | ISBN 978 94 91737 169 | 335 pagina's

---