De laatste novelle van Sam Shepard is een bescheiden en roerend relikwie

Boekrecensie Sam Shepard
Herien Wensink 14 september 2018

Een oude man zit in een schommelstoel op de veranda. Hij beweegt niet, kan niet bewegen – in een kalm, bedaard tempo nadert voor hem het eind. Hij ziet het komen, terwijl herinneringen aan vroeger even gemakkelijk opdoemen als vervliegen – aan vriendschap, geliefden, een gezin. En zoals hij daar zit, zijn lichaam nog hier, maar zijn geest al vertrokken, wordt hij nauwlettend bestudeerd door een andere man, die zich schuilhoudt in de tuin. Dat is de anekdote van Bespieder van de Eerste Persoon, de korte, autobiografische novelle die Sam Shepard (1943-2017) vorig jaar voltooide, voor hij overleed aan ALS

Sam Shepard: Bespieder van de Eerste Persoon
Uit het Engels vertaald door Roelien Plaatsman
Uitgeverij Nobelman; 102 pagina’s ; € 16,95
Drie sterren

​Shepard, ook bekend als acteur, was een invloedrijk toneelschrijver. Hij schreef ruim veertig toneelstukken en won tien Obie Awards, de prijzen voor de beste Off-Broadway-producties. Voor Buried Child (1979) ontving hij de Pulitzer-prijs. Bespieder van de Eerste Persoon is zijn testament, een laatste literair saluut. Het schrijven tijdens zijn ziekte moet een haast onmenselijke krachtsinspanning zijn geweest. Soms denk je aan zijn zinnen te voelen hoe de dood hem op de hielen zit; hoe zijn taal uitgeput en kortademig raakt. Dat maakt het lezen tot een even ontroerende als ongemakkelijke exercitie.
​
De literaire kwaliteit is wisselend. Op de mooiste momenten – en die zijn er veel – is het werk een melancholieke mijmering op leven en dood, vaders en zonen, liefde en afscheid. Shepard schrijft korte zinnen, die in hun ogenschijnlijke eenvoud een wereld van betekenis oproepen. Hij kan grote, existentiële thema’s vatten in goedgekozen, alledaagse details. Maar te vaak is zijn taal tastend, onzeker. Dan blijft de auteur hangen in cryptische notities en wordt een scène niet meer dan een slordige schets. Alsof de kracht hem al ontbreekt. Zo aarzelt de lezer steeds tussen eerbied en erbarmen. Bovenal is deze liefdevolle uitgave een bescheiden en roerend relikwie.