Een rond verhaal vanuit alle hoeken verteld

Recensie door Stefanie Katzenbauer
​
​Een boer die in het Spaanse deel van de Pyreneeën sterft nadat hij is getroffen door een bliksemschicht, vormt het beginpunt van het verhaal dat zich ontvouwt in Ik zing en de berg danst. Een rond verhaal dat vanuit verschillende, vaak bijzondere, perspectieven wordt verteld. Het is een roman met een grote hang naar poëzie die eigenlijk voorgedragen en niet gelezen zou moeten worden.

Ik zing en de berg danst is de tweede roman van Irene Solà (1990). Eerder verschenen de dichtbundel Bèstia en haar eerste roman Els dics. Met haar werk won ze verschillende prijzen. Ook Ik zing en de berg danst werd met prijzen bekroond, waaronder de European Prize for Literature. Dat Solà ook poëzie schrijft, is direct te merken in haar tweede roman. De pagina’s staan bol van de metaforen, zinnen die in eerste instantie gebouwd zijn op ritme en dan pas op inhoud en lange passages vol herhalingen. Het zorgt voor een dwingend en voortstuwend gevoel bij het lezen.

Tragische gebeurtenissen
Het ritme van de taal is ook precies hetgeen dat ervoor zorgt dat je door blijft lezen. Het verhaal zelf wordt namelijk op zo’n unieke manier benaderd dat het gefragmenteerd raakt. In het begin van Ik zing en de berg danst sterft een boer als hij wordt geraakt door de bliksem. Hij laat zijn vrouw Sío achter, zijn bejaarde vader Ton en zijn twee kinderen, Mia en Hilari. De kinderen zijn bevriend met het reuzenkind Jaume en trekken altijd met hem op. 
Hier komt echter verandering in als Jaume, Hilari per ongeluk vermoordt bij het jagen. Jaume gaat de gevangenis in en Mia blijft alleen met haar zieke moeder Sío achter in hun huis in de bergen, wachtend op de dag dat Jaume vrijkomt. Maar na zijn vrijlating durft Jaume niet terug te keren. Zowel hij als Mia wordt altijd herinnerd aan Hilari en hoe met zijn dood alles uit elkaar viel. 

Mythisch verhaal
Het bovenstaande is een zeer geconcentreerde samenvatting van Ik zing en de berg danst. Hoewel de gebeurtenissen rond Mia, Hilari en Jaume de basis van de roman vormen, zijn die alles behalve de essentie van het verhaal. De essentie is het leven zelf, in alle opzichten. In de vertelling hiervan overlappen realiteit en fictie elkaar moeiteloos. Via allerlei perspectieven wordt er een steentje bijgedragen aan het verhaal van de drie kinderen. Van de reebok die niet stierf dankzij het jachtongeluk van Jaume en Hilari tot de bergen die het constante toneel vormen van het verhaal, van de paddenstoelen die in de natte aarde groeien tot de heksen die weg van de samenleving verscholen in grotten wonen: alles en iedereen krijgt een stem in Ik zing en de berg danst. In de Spaanse Pyreneeën leeft bij Solà namelijk alles en zijn de mythes van heksen en reuzen springlevend.
Daarmee heeft deze roman een soort Droste-effect. In elke scène wordt er ingezoomd op één element dat weer het onderwerp wordt voor het volgende hoofdstuk. Het resulteert in hetzelfde effect als bij twee spiegels tegenover elkaar: het verhaal trekt zich oneindig breed uit maar kan ook in één keer samengevouwen worden tot een geheel. 

Taal overschaduwt het verhaal
De schoonheid van Ik zing en de berg danst komt pas echt tot uiting wanneer je een hoofdstuk voorleest. Pas dan hoor je ten volste hoe zorgvuldig alle woorden gekozen zijn waaruit de zinnen zijn opgebouwd, waarbij er ongetwijfeld ook credits naar vertaler Frans Oosterholt horen te gaan. Irene Solà heeft een unieke pen en weet met een grote verscheidenheid aan metaforen en herhalingen een kunstwerk te scheppen. 

Daarin ligt echter ook het gevaar. Met vlagen overschaduwt de taal het verhaal dusdanig dat alleen de zinnen overheersen. In het enthousiasme van het ritme gaat soms de boodschap van hetgeen verteld wordt verloren. Een voorbeeld hiervan is het hoofdstuk ‘De beer’ waarin Solà bijzonder veel omschrijvingen gebruikt om de beweegredenen van de beer weer te geven. Dit zorgt er echter juist voor dat deze enigszins verloren gaan in het geweld van het hoofdstuk: ‘Alleen laffe beesten doden wat ze niet eten. Ik brul harder en harder, ik zie, achter in de vallei, het dorp. Beef, bange beesten. Kuddebeesten. Vijanden. Laffe en moordlustige kudde. Jullie kijken me doodsbang aan, boven op jullie kasteel, samengedromd. Jullie rennen heen en weer, stelletje kippen. Ik spring en brul en gooi een man op de grond als een schaap.’

Dit soort golven van woorden zorgen ervoor dat je geen band opbouwt met Mia, Hilari en Jaume. Hun belevenissen dienen puur als kapstok voor alle perspectieven en invalshoeken van waaruit het verhaal wordt verteld. Hoewel de esthetische waarde van elk hoofdstuk te waarderen is, neemt het verhaal je niet bij de hand en sleurt het je niet mee. Je zult als lezer zelf hard moeten werken om alle puzzelstukjes in elkaar te laten passen. 

Verrassende afwisseling
Soms worden de hoofdstukken met een meer mythische insteek – vaak verteld vanuit een plant of een dier – afgewisseld met een hoofdstuk dat wordt verteld vanuit het perspectief van een mens. Deze hebben vaak een verfrissende toon waarin met humor wordt bijgedragen aan het verhaal. Zoals in het hoofdstuk ‘Het tafereel’, waarin een stadsbewoner het bergdorp opzoekt voor een ‘authentieke beleving’ maar kwaad wordt als alle winkels in het dorp dicht zijn vanwege de uitvaart van Hilari. Solà hanteert een sarcastische toon en weet hiermee scherp weer te geven hoe ver dit stadsmens van enige authenticiteit verwijderd is. 

Want ook de mensen hebben natuurlijk iets te vertellen in Ik zing en de berg danst. Solà geeft elk mens dat aan het woord komt, net als de planten en dieren, een eigen toon. Voor het perspectief van de bergen speelt ze zelfs met visuele aspecten en geeft ze onder andere met tekeningen het ontstaan van de Pyreneeën weer. Door deze bijzondere afwisseling blijf je je toch afvragen wat er in het volgende hoofdstuk gaat gebeuren. 
​
Ik zing en de berg danst is een prachtige en poëtische vertelling over het leven, over ál het leven op het toneel van de Pyreneeën. Waar de dood in het verhaal komt, wordt ook direct ruimte gemaakt voor nieuw leven. Daarmee is het verhaal rond. De vele verschillende perspectieven zorgen voor een bijzonder en verrassend geheel over veelgebruikte onderwerpen zoals het leven en de dood. Hiermee heeft Solà een gedurfd risico genomen dat zeer succesvol heeft uitgepakt.