Gerrit Brand | Cinemascope gepresenteerd door Jacques d'Ancona | Laudatio door Anton Brand (geen familie)

3/4/2023

Links Jacques d'Ancona, rechts Anton Brand (foto Suhaila Sahmarani)

Laudatio door Anton Brand (geen familie) ter gelegenheid van de presentatie van Cinemascope van Gerrit Brand | 29 maart 2023, De Coendersborg, Groningen.

Ter gelegenheid van de presentatie van de zesde roman van Gerrit Brand hield Anton Brand een lofrede op de schrijver van Cinemascope:

'Om maar met de deur in huis te vallen: de nieuwe roman van Gerrit Brand, zijn zesde alweer sinds zijn debuut met Tolvlucht in 2007, is een voortreffelijk, levendig boek, dat u niet ongelezen mag laten.
Ik kan het weten, want als Gerrits redacteur heb ik het manuscript vier, vijf keer gelezen voordat het naar de drukker ging, vanaf het allereerste Word-bestand tot en met de finale drukproef. Ik ben Anton Brand, schrijver, zo’n tien jaar met Gerrit bevriend, en aldus in eenzelfde positie als Gerrit beland: als we onszelf voorstellen, moeten we daar steeds aan toevoegen dat we geen familie van elkaar zijn, al speelde Zwolle in ons beider leven een niet onbelangrijke rol – Gerrit werd er geboren, ik groeide er op.

Links Jacques d'Ancona, rechts Gerrit Brand tijdens de presentatie op De Coendersborg (foto Suhaila Sahmarani)

Een redacteur, zo zeg ik het altijd maar, is in de praktijk de laatste mee-lezer van een auteur, hetgeen betekent dat hij niet alleen over de punten en komma’s gaat, maar meer nog over de opbouw van een verhaal – de structuur, met een mooi woord – en over de voortgang daarin, de continuïteit. Niet alleen spelling en schrijfwijze doen ertoe, maar ook stijl en logica. Vrijwel iedere schrijver heeft zo’n sparring partner nodig, liefst over een langere periode, waarin opeenvolgende versies besproken kunnen worden en waarin wordt gevijld en geschaafd aan een wederzijds vertrouwen. De samenwerking tussen Gerrit en mij begon bij zijn vierde roman, De Amerikaan uit 2019, zette zich voort bij het twee jaar geleden verschenen Le Mans en waaierde ook uit naar andere auteurs en titels die dankzij Gerrits energieke inzet in de afgelopen jaren het licht zagen bij Uitgeverij Nobelman.

Gerrit en ik hebben geleerd elkaar goed te verstaan, niet alleen als het complimenten en zoete woorden regent maar ook als er harde noten moeten worden gekraakt. Dat was bijvoorbeeld het geval toen Gerrit de eerste versie van Cinemascope aan me voorlegde, een manuscript dat je zou kunnen vergelijken met een stevig blok marmer, maar daar moest het verhaal nog wel uit tevoorschijn worden gebeiteld. Als schrijver – en als mens – is Gerrit voor geen kleintje vervaard, hij laat zich niet afschrikken, immer blijmoedig neemt hij de kanttekeningen bij het manuscript tot zich en eer je het weet is het allemaal verwerkt en ligt een volgende versie voor. ‘Je had wel gelijk,’ complimenteert hij mij dan ook nog, ‘er zaten inderdaad te veel doublures in. Die zijn er nu uit. Het is een mooi, strak, solide verhaal geworden.’

En zo is het: Cinemascope is een fraaie, meeslepende roman over een filmregisseur en scenarioschrijver die in een villa aan de Rivièra werkt aan een script en daar na lange jaren opnieuw in contact komt met een oude geliefde. Zware thema’s over film en literatuur, voorbije liefde en nieuwe verwachtingen, het vergaan van de tijd en ouder worden liggen op de loer, maar het bijzondere is dat Gerrit ook ditmaal weer bewijst als weinig andere Nederlandse auteurs over een pen te beschikken die een tekst bovenal licht en luchtig houdt en volop van humor voorziet. Cinemascope is een roman om de maker ervan van harte mee te feliciteren.

De grote verrassing waarop Gerrit zijn lezers onthaalt is dat het filmscript waaraan die regisseur schrijft een bewerking is van Een heel nieuw leven, een in 2011 verschenen roman van… Gerrit Brand. Vorig jaar portretteerde Ilja Leonard Pfeijffer zichzelf als schrijver in het door hemzelf geschreven Boekenweekgeschenk Monterosso mon amour – Gerrit Brand deed iets soortgelijks in Cinemascope, terwijl hij er maar meteen als uitgever een herdruk van Een heel nieuw leven naast legt. Gewaagd maar creatief, en wat het meeste telt: volstrekt overtuigend. Ik weet dat Gerrit ooit door een producent is benaderd om die zakenroman uit 2011 daadwerkelijk te doen verfilmen (de term ‘zakenroman’ verwijst naar Noorderlicht van Ferdinand Borderwijk, uit 1948), maar die verfilming is er tot dusverre nog niet gekomen, en zo kwam Gerrit op de gedachte: dan schrijf ik er maar over. Twee boeken in één klap, een nieuwe roman en een herdruk, en laat ik daar dan meteen aan
toevoegen hoe schitterend beide titels door Sven Schriever zijn vormgegeven. Grote waardering, Sven. Dat Uitgeverij Nobelman zozeer grossiert in mooie uitgaven is mede aan jou te danken.

Cinemascope is niet in strikte zin een vervolg op Een heel nieuw leven, dus u kunt beide boeken los van elkaar lezen. Ik rond deze korte introductie af met een welgemeend: geachte aanwezigen, beste mensen, koop en lees deze romans van mijn vriend Gerrit Brand. U doet uzelf daar een groot plezier mee, want het zijn prachtige geschenken. Dames en heren, dank u wel. (AB / Groningen, 18-27 maart 2023)

Anton Brand was van 1983 tot 2008 voorzitter van de Stichting Van der Leeuw-lezing. Ook was hij bestuurslid van Noorderzon, Doe Maar Dicht Maar, de stichting Dag van de Architectuur Groningen (DAG), de stichting Letter & Stad en de Stichting Literaire Activiteiten Groningen (SLAG). Wegens zijn culturele verdiensten werd hij op 19 september 2003 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In 2007 werd hem de Collegepenning van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) toegekend. In 2019, bij het 10-jarig bestaan van SLAG, werd hij onderscheiden met de Kees van der Hoefprijs Ereprijs. Hij is vanaf 2008 voorzitter van de Noordelijke Afdeling van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.