Jaroslav Rudiš
|
Over de auteur: De Tsjechische schrijver Jaroslav Rudiš is een gevestigde naam in zijn thuisland. Hij leeft als kunstenaar in Berlijn en Praag, waar hij werkt als schrijver, journalist, acteur en muzikant. Hij verkent de Tsjechische kunstwereld als geen ander. Zo speelt hij bijvoorbeeld ook in de Kafka Band, een Tsjechische band die veelvuldig in Duitsland optreedt en daar volle zalen trekt. Rudiš won in 2002 de Jiří Orten Award voor Nebe pod Berlínem (De hemel onder Berlijn), de belangrijkste literatuurprijs in Tsjechië. Zijn graphic novel Alois Nebel is in 2011 verfilmd en ontving de European Film Award voor beste animatiefilm. Het volk boven is de tweede roman van Rudiš die in het Nederlands verschijnt. |
De schrijver en het onderbuikgevoe Michel Krielaars
Terwijl Europa uiteen dreigt te vallen door de vluchtelingencrisis, zit ik in Amsterdam op een terras met de Tsjechische schrijver Jaroslav Rudis (1972). Hij vertelt me dat in zijn deel van de EU al veel langer een veenbrand woedt, die zich niet alleen tegen vreemdelingen richt, maar zo ongeveer tegen alles wat progressief is. Rudis, schrijver van strips, romans, verhalen en toneelstukken, en muzikant van de Kafka-band (nieuwste cd Das Schloss), schreef er twee romans over: Het einde van de punk in Helsinki en Het volk boven. Ze handelen over de verliezers van de Val van de Muur: jonge mensen die er na 1989 niet in zijn geslaagd zich aan te passen aan de nieuwe maatschappij en hun woede nu botvieren op hun omgeving. In Het volk boven neigen de personages er zelfs toe om iedereen die anders is – lhbt’ers, immigranten, activisten, buitenlanders, Oekraïners, daklozen, punkers, junkies – in elkaar te rammen.
Anders dan in West-Europa, met zijn stevig gefundeerde democratische traditie, kan dat virus de oostelijke EU-lidstaten ernstig ontwrichten. Maar gelukkig tellen die landen schrijvers, die voor dat gevaar waarschuwen. Ze nemen zelfs actief deel aan de politiek en worden er, zie Václav Havel, soms president. In Tsjechië gebeurt dat met humor, waarin de Tsjechische literatuur grossiert. Dat elegante wapen is te danken aan het feit dat die literatuur ‘kroegliteratuur’ is, zegt Rudis. „In een Tsjechisch café zit altijd wel een schrijver of andere goede verteller, die uit een klein verhaal een groot verhaal kan maken.” Behalve over die humor beschikken Tsjechische schrijvers, volgens Rudis, ook over een dosis melancholie en duisternis. Deze combinatie, die sterk afsteekt tegen onze domineesliteratuur, heeft alles te maken met het Habsburgse keizerrijk, een smeltkroes van elkaar kruisbestuivende volkeren. „Kafka’s werk kon alleen maar in zo’n omgeving ontstaan”, zegt de schrijver. „Praag was tenslotte een tweetalige stad met een rijke Duits-Tsjechisch-Joodse cultuur. Das Schloss had nooit in Neurenberg geschreven kunnen worden.” Als we op die veenbrand in het oosten terugkomen, toont Rudis zich van zijn optimistische kant. „De westerse pers schrijft nooit dat de helft van de mensen in mijn land juist zeer pro- en niet anti-Europa is. Ook moet je niet vergeten dat we in Tsjechië vrijheid genieten, al moet je je er wel voor inzetten. En juist dat beseffen mijn meeste landgenoten niet. Het is een erfenis van het communisme, toen iedereen supernationalistisch werd opgevoed.” Als ik hem vraag wat hij van Nederland vindt, antwoordt hij vol bewondering: „Hier bestaat absolute openheid en word je als vreemdeling volledig opgenomen. In Tsjechië behandelen ze een vreemdeling altijd met veel argwaan, zie Kafka’s Das Schloss.” En dat brengt ons bij zijn nieuwe cd, die klinkt als een gezongen roman, met die bekende zinnen ‘Es war spät abends, als K. ankam. Das Dorf lag in tiefem Schnee.’ Er kan geen boekenweekgeschenk (m/v) tegenop. En als de openingssong ‘Ankunft’ ook nog wordt aangevuld met dat zangerige Tsjechisch, dan begrijp je waarom de literatuur uit die contreien zo ontstellend goed is. En wie het Duits niet machtig is, kan zijn toevlucht nemen tot de mooie nieuwe Kafka-vertaling van Willem van Toorn. https://www.nrc.nl
Recensie | Tzum Guus BauerAanstekelijke peptalk zonder tierelantijnen Moet een schrijver geëngageerd zijn? Tot de taak behoort in elk geval het vastleggen, het voor de voeten werpen van de tand des tijds, dat petieterige venster van pakweg maximaal honderd jaar dat een mens ten opzichte van de eeuwigheid ter beschikking staat. De Tsjech Jaroslav Rudiš (1972) benut daarvoor zijn talenten maximaal. Naast zijn romans schrijft hij al ruim vijftien jaar bevlogen artikelen, hoorspelen, scenario’s en theaterstukken, daarnaast is hij acteur en muzikant en verzorgt hij samen met de rocker en tekenaar Jaromír Švejdík een kritische strip. Zijn werk is veelvuldige vertaald en naast in eigen land, wordt hij vooral in Duitsland gevierd. Zo is hij de laureaat van de prestigieuze Preis der Literaturhäuser 2018 ‘voor uitzonderlijke tekst- en presentatiekwaliteiten’. Lees verder Recensie | Literair Nederland | Rieks HoltkampIk wil zijn! Voor de mensen die onder de communistische regimes in Oost-Europa hadden geleden en zich een paar weken bevrijd voelden na de Val van de Muur, openbaarde zich al snel de nieuwe werkelijkheid die in bezits- en klassenverhoudingen weinig onderdeed voor de vorige. De oude bazen hadden zich gewoon een nieuw maatkostuum aangemeten en gingen vervolgens op de oude vertrouwde voet verder. Dit is het thema in de onlangs in het Nederlands verschenen jongste roman van de Tsjechische schrijver Jaroslav Rudiš, Het volk boven. Rudiš werkt dit uit aan de hand van het hoofdpersonage Vandam: ‘Ik word zo genoemd omdat ik me net als Vandam tweehonderd keer kan opdrukken.’ De Belgische actieheld Jean-Claude van Damme transformeert in Rudiš’ roman tot een anti-held die in het post-communistische Tsjechië zijn plaats niet heeft kunnen vinden, evenals zovelen van zijn landgenoten. De plaats die Vandam in de maatschappij inneemt wordt vooral bepaald door diens afwijzing van de nieuwe, heersende moraal of ideologie: ‘Ze maken je wijs dat je gelukkig moet zijn en altijd breed moet lachen en opgeruimd en attent en aardig moet zijn’, zegt hij in een lange monoloog tegen zijn zoon, van wie Vandam hoopt dat die in zijn voetsporen zal treden. Lees verder Recensie | Dagblad van het noorden | HANS VAN DER HEIJDEEen buikspreker met vuisten Titel: Het volk boven. Auteur: Jaroslav Rudis.Vertaald door Edgar de Bruin. Uitgeverij: Nobelman. Prijs 19,95 euro (139 blz.) ★★★★☆ Het volk boven , de titel van een korte roman van de Tsjechische schrijver Jaroslav Rudis, verwijst zowel naar een leuze van de Praagse demonstranten tijdens de Fluwelen Revolutie, als naar een troosteloze volkswijk van flatgebouwen op een heuvelplateau aan de rand van Praag. In de buurtkroeg, De Poolster, houdt Vandam zijn status hoog door steeds weer te vertellen hoe hij in die demonstratie de eerste klap uitdeelde en zo de revolutie in gang zette. In De Poolster zijn ze trots op hem en dat is maar beter ook, want Vandam – hij ontleent die bijnaam aan de Belgische vechtacteur Van Damme – is een bonk spieren, die hij maar wat graag laat spreken. In Het volk boven richt Vandam zich in een denkbeeldige monoloog tot zijn zoon, die hij nooit ziet. Hij wil zichzelf en zijn levensloop aan hem verklaren en hem meegeven wat hij van het leven heeft geleerd. Zijn wijsheid is volkse wijsheid, meent hij, en hij onderstreept dat met het citeren van tegeltjesspreuken. Belangrijkste les: wees sterk en wordt dat door je elke dag honderd keer op te drukken, dan hoef je geen enkele uitdaging uit de weg te gaan, want sterk zijn is voor Vandam een louter fysieke aangelegenheid en niets mentaals. Je moet kunnen vechten en geen enkel gevecht uit de weg gaan. Maar hou je kop erbij. Laat je tegenstander maar maaien met zijn armen en wacht je kans af. Breek dan zijn neus met die zorgvuldig gemikte klap die hem vloert en zijn bloed doet vloeien. Maar allengs wordt duidelijk dat Vandam, ondanks zijn gevreesde vuisten, een verliezer is. Het alleen zijn knaagt aan hem en hij beseft niets meer te zijn dan zijn vader die dronk, zijn moeder sloeg en toen hij daarvoor de kracht niet meer had van het balkon sprong en zijn eigen auto plette. Het enige waar Vandam op kan bogen is het uitdelen van de eerste revolutionaire klap, maar de revolutie heeft hem en de andere stamgasten van De Poolster weinig meer gebracht dan frustraties over altijd aan het kortste eind trekken. Vandam is een onderbuikspreker: hij vertolkt de onderbuikgevoelens van de sociale onderlaag. Rudis treft daarvoor precies de goede, rauwe toon. Elke zin komt aan, als een klap in je gezicht. Voor de lezer die denkt: rauw, maar eerlijk en daardoor toch ook sympathiek, heeft Rudis in Het volk boven een schokkende onthulling in petto. HANS VAN DER HEIJDE Een buikspreker met vuisten |
Národní třída; in het Duits NationalstrasseHet volk boven is de tweede roman van Rudiš die in het Nederlands verschijnt.
In 2016 verscheen, ook bij Uitgeverij Nobelman, Het einde van de punk in Helsinki. 
ISBN Het volk boven
978-94-91737-32-9 NUR 302 Hard cover met stofomslag €19,95 Op 17 november 1989 staan studenten en oproerpolitie op de Nationale Laan in Praag tegenover elkaar. Vandam is erbij, hij deelt de eerste klap uit en zet zo de Fluwelen Revolutie – ‘Het volk boven’ – in gang. Althans zo luidt zijn versie. In een lange monoloog, gericht tegen zijn zoon, geeft Vandam zijn visie op het leven en de maatschappij ten beste. Gelardeerd met (tegel)wijsheden als ‘Vrede is enkel een pauze tussen oorlogen’ is hier de stem van het volk aan het woord. Hij is allang geen held meer, maar een verliezer. Hij slaat zich eenzaam en alleen door het leven. In het voetbalstadion brengt hij geregeld de Hitlergroet. ‘Ik ben een Romein. Geen nazi. Waarom zou je in Europa niet op de Romeinse manier mogen groeten?' Brutaal en stoer, dan weer teder en romantisch. Hier spreekt de onderbuik van de samenleving, de ‘gewone man’. Uit het Tsjechisch vertaald door Edgar de Bruin (Letterenfonds Vertaalprijs 2015). De pers over Het volk boven (Originele titel: Národní třída; in het Duits Nationalstrasse): Zoals Rudiš dat voor elkaar krijgt, in het monster de mens te ontdekken, dat maakt het lezen van zijn romans zo opwindend. (Karl-Markus Gauss in Neue Zürcher Zeitung) Het boek is geraffineerd van opzet met meerdere motieven (het bos, Europa, de macht van het onderdrukte) die steeds opnieuw en anders opduiken, en hoewel men in de haast bijna troosteloos overzichtelijk setting van deze flatgebouwen denkt te weten hoe de hazen lopen, neemt de geschiedenis een even dramatische als verrassende wending. (Alex Rühle, Süddeutsche Zeitung) |
Presentatie Het volk boven van
JaroslavRudiš in aanwezigheid schrijver
Op 6 maart j.l. werd in Groningen de roman Het volk boven van Jaroslav Rudiš gepresenteerd. Rudiš is een geanimeerd verteller. Voor een bomvolle zaal in het Hampshire Hotel aan de Radesingel vertelde hij enthousiast over het idee achter en de totstandkoming van zijn roman Narodni Trida, die in het Nederlands de titel Het volk boven heeft gekregen. Eigenlijk betekent Narodni Trida Nationaalstraat. In Praag is dit een beroemde straat waarvan de geschiedenis te maken heeft met de grondvesting van de Tsjechische staat in 1918. Op deze straat vonden de belangrijkste gebeurtenissen en demonstraties in de recente geschiedenis van het land plaats.
Het eerste exemplaar van Het volk boven werd door Jaroslav Rudiš hoogstpersoonlijk overreikt aan Albert-Jan Postma, honorair consul van Tsjechië in Groningen.
Het volk boven is de tweede roman van Rudiš die in het Nederlands verschijnt. In 2016 verscheen, ook bij Uitgeverij Nobelman, Het einde van de punk in Helsinki.
Beide boeken zijn uit het Tsjechische vertaald door Edgar de Bruin.
De Tsjechische schrijver Jaroslav Rudiš is een gevestigde naam in zijn thuisland. Hij leeft als kunstenaar in Berlijn en Praag, waar hij werkt als schrijver, journalist, acteur en muzikant. Hij verkent de Tsjechische kunstwereld als geen ander. Zo speelt hij bijvoorbeeld ook in de Kafka Band, een Tsjechische band die veelvuldig in Duitsland optreedt en daar volle zalen trekt.
Rudiš won in 2002 de Jiří Orten Award voor Nebe pod Berlínem (De hemel onder Berlijn), de belangrijkste literatuurprijs in Tsjechië. Zijn graphic novel Alois Nebel is in 2011 verfilmd en ontving de European Film Award voor beste animatiefilm. Het volk boven is de tweede roman van Rudiš die in het Nederlands verschijnt.
De bijeenkomst in Groningen was georganiseerd door het České centrum in Rotterdam samen met uitgeverij Nobelman.
Meer informatie over het Het volk boven vindt u hier
Meer informatie over de residentie van Jaroslav Rudiš bij het NIAS-KNAW vindt u hier.
foto’s Suhaila Sahmarani & Jan Pieter Wind
